Hoorde jij het ook? Er is een dramatische plotwending in Familie: de 94-jarige Albert wil scheiden van Anna. Het oudste soapkoppel ter wereld is binnenkort niet meer. De kijkers zijn onthutst: al 27 jaar zien zij hoe de bazige Anna steevast het hoge woord voert, en de rustige Albert gedwee volgt.

Dat lijkt nu verleden tijd, en die verhaallijn leunt aan bij een maatschappelijke realiteit. Want hoewel scheidingen bij 75-plussers in ons land een eerder marginaal fenomeen zijn (in 2019 slechts 0,34% van het totale aantal scheidingen), gaan de cijfers wel degelijk in stijgende lijn.

Denkoefening

Interessanter is evenwel dat het hier om een fictief koppel gaat. Net daardoor kan de scheiding van Anna en Albert aanleiding geven tot een gerichte denkoefening. Want over die scheiding kun je je mening geven zonder dat je het risico loopt om ongewild een echte betrokkene met evenzo echte gevoelens te kwetsen.

In onze samenleving voelt iedereen een zekere schroom om iets te zeggen over de relatie van een ander. Er lijkt een stilzwijgende afspraak rond te bestaan. “Je staat niet in diens schoenen? Dan heb je geen recht van spreken”. Wie de moed vindt om toch iets te zeggen, wordt al snel als bemoeizuchtig weggezet.

Zeggen wat je ziet

Maar is dat wel zo? Is het als buitenstaander per definitie not done om in gesprek te gaan met partners die relatieproblemen hebben? Ik denk van niet. Meer nog: soms is het je morele plicht om in gesprek te gaan. En daar kan de samenleving zelfs beter van worden.

Stel: tijdens het bezoek van een bevriend koppel observeer je in de loop van de avond hoe de ene partner herhaaldelijk door de ander geschoffeerd wordt. De meeste Vlamingen zijn dan geneigd om weg te kijken en als compensatie extra gezellig te gaan doen. Toegegeven: ga je zelf door een moeilijke fase of heb je net een burn-out achter de rug, dan is dat wellicht ook het beste.

Zit je echter prima in je vel, dan is er een andere optie. Want dan ben jij misschien wel goed geplaatst om het probleem bespreekbaar te maken. Daarbij hoef je niet in te gaan op inhoudelijke aspecten: die zijn voor de betrokkenen zelf, al dan niet met deskundige hulp. Maar rustig en oprecht verwoorden dat het geobserveerde gedrag je zorgen baart, lijkt zeker een haalbare kaart. En iets wat bij goede vrienden gewoon moet kunnen.

Win-Win-Win

Als samenleving plukken we daar op drie manieren de vruchten van.

Allereerst: mensen die beseffen dat er een probleem is, kunnen op zoek gaan naar de oorzaak. En vervolgens naar een oplossing. Externe stress niet langer op de partner afreageren bijvoorbeeld, of toegeven dat de relatie bepaalde verwachtingen niet (meer) inlost. Of in het geval van Familie: het lompe en ronduit liefdeloze gedrag van Anna grondig bijsturen, terwijl Albert wat assertiever wordt en te allen tijde een minimum aan respect eist. Of die oplossing dan volstaat om de relatie te redden beslist elke partner voor zichzelf. Maar zeker is wel: hoe vroeger het probleem gesignaleerd wordt, hoe groter de kans dat de wonden nog niet te diep zijn.

Daarnaast maakt een open omgang met relatieproblemen de samenleving milder. Als het helemaal oké wordt om elkaar vriendschappelijk aan te spreken bij mogelijk signaalgedrag, leren we collectief om ons kwetsbaar op te stellen. Want vergis je niet: vroeg of laat word je zelf zacht terechtgewezen of uitgenodigd om stil te staan bij je eigen handelen. Fouten maken en bijsturen wanneer nodig wordt de norm. Hé, wat een opluchting!

Nog mooier is evenwel dat een dergelijke houding ervoor zorgt dat er maatschappelijk een realistischer beeld van relatiegeluk ontstaat. Want een probleemloze relatie bestaat niet. Als je niet wil scheiden, heb je dus geen andere keus dan zo nu en dan problemen aan te pakken. Een vaag besef als “Liefde gaat nu eenmaal met ups en downs” volstaat niet: het is genieten van de ups, en doorbijten tijdens de downs – geholpen door een netwerk van alerte vrienden en een warme samenleving waarin niet altijd alles perfect moet zijn.

Een dorp, graag!

Een Afrikaans gezegde stelt dat je een heel dorp nodig hebt om een kind op te voeden. Misschien moeten we gaan inzien dat voor een relatie die blijft duren net hetzelfde geldt – of je nu 35 bent of 75.